บาบิโลน BABYLON เมืองโบราณมรดกโลก เปิดอาณาจักรเมโสโปเตเมีย

บาบิโลน Babylon คือหนึ่งในนครสำคัญของ เมโสโปเตเมียโบราณ อายุราว 4,000 ปี และได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น มรดกโลกปี 2562 เมืองนี้เคยเป็นศูนย์กลางของอารยธรรมโลกยุคโบราณ ผ่านสงครามและการเปลี่ยนมืออำนาจครั้งแล้วครั้งเล่า แต่ร่องรอยสถาปัตยกรรมและความเชื่อที่ยังหลงเหลือ ทำให้บาบิโลนเป็น “ห้องเรียนกลางแจ้ง” ของประวัติศาสตร์ตะวันออกใกล้ ที่บอกเล่าเรื่องมนุษย์ เมือง และกฎหมาย ได้ชัดเจนกว่างานเขียนเล่มใด

บาบิโลน เมืองโบราณใจกลางเมโสโปเตเมีย อยู่ตรงไหน

ความอุดมสมบูรณ์ระหว่างแม่น้ำไทกริส–ยูเฟรทีส

นครบาบิโลนตั้งอยู่บริเวณที่ราบลุ่ม แม่น้ำไทกริส และ ยูเฟรทีสตอนล่าง ซึ่งคือพื้นที่ส่วนใหญ่ของ ประเทศอิรัก ในปัจจุบัน “เมโสโปเตเมีย” มาจากกรีกโบราณ (meso = กลาง, potamia = แม่น้ำ) จึงหมายถึง “ดินแดนระหว่างแม่น้ำ” ด้วยสภาพภูมิประเทศที่อุดมสมบูรณ์ เมืองจึงเหมาะแก่เกษตรกรรมและการตั้งถิ่นฐาน ผู้คนหลากวัฒนธรรมหลั่งไหลมาสร้างอารยธรรมร่วมกัน

ภูมิประเทศและความรุ่งเรืองของศูนย์กลางอารยธรรม

เฮอรอโดทัส บันทึกไว้ว่านครบาบิโลนมีขนาดใหญ่มาก มีกำแพงเมืองยาวราว 100 กิโลเมตร หนา 7 เมตร อาคารส่วนมากใช้อิฐดินสีน้ำตาลจากโคลน กำแพงมี ประตูทองสัมฤทธิ์ ถึง 100 บาน และมีประตูสำคัญที่สุดคือ ประตูอิชทาร์ สูงประมาณ 23 เมตร ประดับกระเบื้องสีน้ำเงินงดงามเลื่องชื่อ

โครงสร้างเมือง–สัญลักษณ์สำคัญ: ประตูอิชทาร์และเทพมาร์ดุค

ประตูอิชทาร์ ISHTAR GATE และสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ MUSHHUSSHU

ไฮไลต์ของ บาบิโลน Babylon คือ ประตูอิชทาร์ ประดับด้วยลวดลายสัตว์ในตำนาน Mushhushshu (ศีรษะมังกร ลำตัววัว ขาหน้าแมว ขาหลังนกอินทรี หางแมงป่อง) ปัจจุบันประตูที่เห็นในเมืองคือ ของจำลอง ส่วนของจริงจัดแสดงที่ พิพิธภัณฑ์เพอร์กามอน กรุงเบอร์ลิน งานกระเบื้องสีน้ำเงินบนพื้นผนังอิฐดิน ถ่ายทอดความยิ่งใหญ่ทางสุนทรียะและเทคโนโลยีการก่อสร้างยุคโบราณ

เทพมาร์ดุค เทพผู้ปกป้องเมืองและขบวนเฉลิมฉลองปีใหม่

ชาวบาบิโลเนียนนับถือ เทพมาร์ดุค เป็นเทพสูงสุด ผู้ปกป้องเมืองและควบคุมดวงดาว ในวันขึ้นปีใหม่จะมีการอัญเชิญรูปเทพขึ้นรถม้า แห่ผ่านประตูอิชทาร์ให้ประชาชนสักการะ สะท้อนสายสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อ เมือง และอำนาจรัฐอย่างแนบแน่น

รากฐานและชนเผ่าในดินแดนเมโสโปเตเมีย

สุเมเรียนและตัวอักษรลิ่มคูนิฟอร์ม

ก่อนบาบิโลนจะผงาด แถบนี้คือถิ่นของ สุเมเรียน (ราว 4,000–3,500 ปีก่อนคริสตกาล) เมืองสำคัญอย่าง อูร์, อุรุก, ลากาซ, นิปเปอร์ เจริญเร็ว เพราะมี ตัวอักษรลิ่ม (Cuneiform) และระบบตัวเลข—ฐานรากของการบริหารและความรู้

อะมอไรต์กับการก่อร่าง “นครบาบิโลน”

ต่อมา อะมอไรต์ ชนเผ่าทะเลทรายเข้ายึดครองและก่อรูป นครบาบิโลน (ราว 1,792–1,750 ปีก่อนคริสตกาล) ก่อนก้าวสู่ยุคทองภายใต้กษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ ฮัมมูราบี ผู้รวบอำนาจเมโสโปเตเมียไว้ได้อย่างเป็นระบบ

พระเจ้าฮัมมูราบี กับกฎหมายที่เปลี่ยนโลก

ประมวลกฎหมายฮัมมูราบี และหลัก “ผู้บริสุทธิ์จนกว่าจะพิสูจน์ว่าผิด”

ยุคของ พระเจ้าฮัมมูราบี นับเป็นก้าวสำคัญของมนุษยชาติ ด้วย ประมวลกฎหมายฮัมมูราบี (The Code of Hammurabi) ที่บันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร มีชื่อเสียงเรื่องหลักตอบโต้ “ตาต่อตา ฟันต่อฟัน” แต่ที่สำคัญคือ ความพยายามใช้อย่างเป็นระบบ กับทุกคน และแนวคิด ยกประโยชน์ให้จำเลย ถือเป็นวิวัฒน์ทางกฎหมายที่ทรงอิทธิพลกระทั่งปัจจุบัน

แท่งศิลาจารึกที่พิพิธภัณฑ์ลูฟวร์

แท่งศิลาดิโอไรท์สีดำ สูงราว 2.4 เมตร ที่สลักกฎหมายฉบับประวัติศาสตร์นี้ ปัจจุบันจัดแสดงที่ พิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ กรุงปารีส เป็นหนึ่งในโบราณวัตถุที่นักกฎหมาย นักประวัติศาสตร์ และนักท่องเที่ยวใฝ่ฝันจะได้เห็นด้วยตาตนเอง

การพลิกอำนาจ จนถึงยุคใหม่ของบาบิโลน

จากฮิตไทต์–คาสไซต์ ถึงคาลเดียน

ดั่งจักรวรรดิทั้งหลาย เมื่ออ่อนแอ ฮิตไทต์ เข้าปล้น (ราว 1,590 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ต่อด้วย คาสไซต์ ครอบครองยาวนานราว 400 ปี จนถึง คาลเดียน ยึดนิเนเวห์และชุบชีพบาบิโลนขึ้นอีกครั้ง เป็นยุคที่นครกลับมารุ่งเรืองถึงขีดสุด

พระเจ้าเนบูคัดเนซซาร์ที่ 2 และ “สวนลอยแห่งบาบิโลน”

ขึ้นสู่จุดสูงสุดภายใต้ พระเจ้าเนบูคัดเนซซาร์ที่ 2 (605–562 ปีก่อนคริสตกาล) อาณาเขตแผ่จาก เมดิเตอร์เรเนียน จรด อ่าวเปอร์เซีย ตำนานเล่าถึง สวนลอยแห่งบาบิโลน (Hanging Garden) หนึ่งใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลกยุคโบราณ สร้างเพื่อปลอบพระสนม Amytis แม้ปัจจุบันไม่มีซากแน่ชัด แต่แนวคิดชลประทานชักน้ำขึ้นสู่ชั้นสวนแสดงวิศวกรรมล้ำยุคของนครนี้

ตำนาน “หอคอยบาเบล” และซิกกูแรต ETEMENANKI

เรื่อง หอคอยบาเบล ในพระคัมภีร์ปฐมกาล 11 กล่าวถึงมนุษย์ที่เคยพูดภาษาเดียวและร่วมกันสร้างหอสูง “แตะฟ้า” ก่อนพระเจ้าทรงทำให้ “พูดคนละภาษา” จนกระจัดกระจาย นักโบราณคดีจึงโยงเข้ากับ ซิกกูแรต Etemenanki (“บ้านแห่งรากฐานของสวรรค์บนพื้นโลก”) วิหารขั้นบันไดของชาวเมโสโปเตเมีย บันทึกระบุว่าในสมัย เนบูคัดเนซซาร์ที่ 2 มีการบูรณะขนานใหญ่ จึงเป็นสมมติฐานที่ “น่าเป็นไปได้สูง” ว่า บาบิโลน Babylon คือฉากหลังของตำนานนี้

ความเสื่อมและการค้นพบใหม่ จนสู่ “มรดกโลก 2562”

กษัตริย์องค์สุดท้าย Nabonidus พ่ายแก่ ไซรัสมหาราช แห่งเปอร์เซีย เมืองถูกยึดจนร้างไร้ผู้คนยาวนาน กระทั่งปี 1899 นักโบราณคดีเยอรมัน Robert Koldewey ขุดค้นพบซากเมือง โลกจึงหันกลับมาศึกษา บาบิโลน Babylon อย่างจริงจัง และในวันที่ 6 กรกฎาคม 2562 ยูเนสโก ประกาศขึ้นทะเบียนเป็น มรดกโลก รัฐบาลอิรักให้คำมั่นดูแล อนุรักษ์ และเปิดพื้นที่เรียนรู้แก่สาธารณะ

วางแผนเที่ยวบาบิโลนวันนี้ ควรโฟกัสดูอะไรบ้าง (สรุป+เช็กลิสต์)

• แนวกำแพง–ผังเมืองอิฐดิน: มองเห็นโครงสร้างเมืองโบราณและเทคนิคก่ออิฐ

• ประตูอิชทาร์ (จำลอง): ทำความรู้จักลวดลาย Mushhushshu และความหมายทางพิธีกรรม

• รูปปั้นสิงโตแห่งบาบิโลน: สัญลักษณ์อำนาจและการปกป้อง

• ร่องรอยซิกกูแรต: เชื่อมโยงตำนาน “หอคอยบาเบล” กับ Etemenanki

• พิพิธภัณฑ์นอกไซต์: ของจริงบางส่วนอยู่ใน เพอร์กามอน (เบอร์ลิน) และ ลูฟวร์ (ปารีส) สำหรับผู้สนใจโบราณวัตถุโดยตรง

เคล็ดลับ: อ่านเรื่อง กฎหมายฮัมมูราบี และตำนาน บาเบล คร่าว ๆ ก่อนชม จะช่วยให้การเดินไซต์ “เชื่อมโยงภาพ–ความหมาย” ได้ลึกขึ้น

บทสรุป: ทำไม “บาบิโลน BABYLON” จึงเป็นบทเรียนอารยธรรมที่โลกต้องจำ

บาบิโลน Babylon ไม่ได้เป็นเพียง “ซากเมือง” แต่คือหลักฐานความสามารถของมนุษย์ในการสร้าง เมือง–ความเชื่อ–กฎหมาย ให้เดินหน้าไปพร้อมกัน ตั้งแต่อักษรลิ่มของสุเมเรียน ประวัติศาสตร์ สู่กฎหมายของฮัมมูราบี ตำนานหอคอยบาเบล จนถึงสถาปัตยกรรมอย่างประตูอิชทาร์ สิ่งเหล่านี้ทำให้บาบิโลนเป็น “บทเรียนอารยธรรม” ที่ยังส่องแสงในโลกปัจจุบัน และสมศักดิ์ศรี เมืองโบราณมรดกโลก อย่างแท้จริง

FAQ – คำถามที่พบบ่อย

บาบิโลนอยู่ที่ไหนในปัจจุบัน?
อยู่ในเขตประเทศ อิรัก บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ ไทกริส–ยูเฟรทีส

เหตุใดบาบิโลนจึงโด่งดังในประวัติศาสตร์?
เป็นศูนย์กลางอารยธรรมเมโสโปเตเมีย มี กฎหมายฮัมมูราบี, ประตูอิชทาร์, ตำนาน หอคอยบาเบล, และยุคทองสมัย เนบูคัดเนซซาร์ที่ 2

ประตูอิชทาร์ของจริงอยู่ไหน?
ของจริงจัดแสดงที่ พิพิธภัณฑ์เพอร์กามอน (เบอร์ลิน) ส่วนในแหล่งโบราณคดีเป็น ของจำลอง

กฎหมายฮัมมูราบีคืออะไร?
คือ ประมวลกฎหมายลายลักษณ์อักษรยุคโบราณ ที่วางกรอบการลงโทษและหลักจัดระเบียบสังคม แท่งศิลาจารึกอยู่ที่ พิพิธภัณฑ์ลูฟวร์

บาบิโลนขึ้นทะเบียนมรดกโลกเมื่อใด?
วันที่ 6 กรกฎาคม 2562 โดย ยูเนสโก