ไขความลับของ “หน้ากากจิ้งจอก” ตัวแทนของเทพผู้มีความอุดมสมบูรณ์

เรื่องลึกลับ–ประวัติศาสตร์ หน้ากากจิ้งจอก “คิทสึเนะเม็ง” ตัวแทนของเทพผู้มีความอุดมสมบูรณ์ที่มีชื่อว่า “เทพอินาริ” เทพแห่งความอุดมสมบูรณ์ god of fertility เรื่องลึกลับ ที่มีจิ้งจอกเป็นทาสรับใช้นำมาใช้งานในพิธีร่ายรำขอให้พืชผลเจริญงอกงาม อีกทั้งจิ้งจอกนั้นยังเป็นผู้ส่งสารให้แก่ “เทพอินาริ” ตามตำนวนญี่ปุ่นโบราณ

หน้ากากจิ้งจอก “คิทสึเนะเม็ง” สัญลักษณ์ผู้ส่งสารให้ “เทพอินาริ” เทพแห่งความอุดมสมบูรณ์

ประเทศญี่ปุ่นเป็นหนึ่งในประเทศที่เชื่อเรื่องของเทพเจ้า และเรื่องภูตผีปีศาสตร์เรื่องลึกลับเหนือธรรมเป็นอย่างมากตั้งแต่สมัยโบราณ ส่วนเทพเจ้าที่หลายคนรู้จักมักคุ้นมากที่สุดนั้นก็น่าจะเป็น “เทพอินาริ” เทพแห่งความอุดมสมบูรณ์ที่มีบริวารเป็นลูกน้องเป็นทาสรับใช้นั้นก็คือ “สุนัขจิ้งจอก”

และมีการพูดถึงเทพอินาริและสุนัขจิ้งจอกจากสิ่งต่างๆ มากมาย อย่างเช่น ภาพยนตร์หรือการ์ตูน และถ้าเป็นเรื่องที่จิ้งจอกนั้นเป็นพระเอกเราก็จะสามารถสังเกตเห็นผ่านตัวละคร ที่มีบางคนนั้นเอาหน้ากากที่เป็นรูปจิ้งจอกติดตัวอยู่ตลอดเวลา แต่รู้ไหมว่าหน้ากากที่เราเห็นนั้นเป็นมาอย่างไร ครั้งนี้เราจะพาเพื่อนๆ มาดูความสำคัญและความหมายของหน้ากากจิ้งจอกกัน

หน้ากากจิ้งจอกมีความสำคัญอย่างไร?

• หน้ากากจิ้งจอกญี่ปุ่นหรือ Kitsunemen (狐面) คือหน้ากากที่นิยมนำมาใช้ประกอบการแสดง
• ละครโน(能楽, ที่เป็นการแสดงละครพื้นบ้านของญี่ปุ่น)
• การแสดงคางุระ(神楽, การร่ายรำหรือร้องเพลงเพื่อบวงสรวงเทพเจ้า)

ชอบนำมาใช้กับฉากที่จิ้งจอกคนที่มีหน้าที่ส่งสารให้เทพเจ้าอินาริก่อนจะปรากฏตัว หรือใช้ในพิธีร่ายรำขอให้พืชผลเจริญงอกงามตั้งแต่สมัยโบราณสุนัขจิ้งจอกเป็นสัตว์ที่ช่วยไล่หนูที่มากัดกินพืชผล คนญี่ปุ่นจึงนับถือสุนัขจิ้งจอกดั่งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ โดยเฉพาะจิ้งจอกสีขาว เพราะว่ากันว่าเป็นจิ้งจอกมงคลที่นำความสุขมาให้ผู้คน

กับคนญี่ปุ่นนั้นมีตำนานเล่ากันต่อมาที่ว่าสุนัขจิ้งจอกสีขาวมีหน้าที่ส่งข่าวให้แด่เทพเจ้าอินาริ เหตุผลที่เป็นจิ้งจอกสีขาวแทนที่จะเป็นจิ้งจอกทั่วไปก็ เพราะว่าสีขาวบ่งบอกถึงสิ่งที่มนุษย์ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าเหมือนกันกับเทพเจ้า ด้วยเหตุนี้เองในบริเวณศาลเจ้าซึ่งสร้างขึ้นเพื่อถวายแด่เทพอินาริ จึงมีรูปปั้นสุนัขจิ้งจอกประดับประดาอยู่ทั่วศาลเจ้า

ศาลเจ้าฟูชิมิ Inari (伏見稲荷大社) เป็นศูนย์กลางของศาลเจ้า Inari ที่มีอยู่ทั่วทุกมุมของญี่ปุ่น ที่สร้างขึ้นเพื่อถวายแด่เทพอุคาโนมิทามะ (宇迦之御魂大神) หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ โออินาริซามะ (お稲荷様) หรือ โออินาริซัง (お稲荷さん) เทพแห่งอาหารและเกษตรกรรมผู้ทำหน้าที่ดูแลธัญพืชทั้ง 5 ได้แก่

• ข้าว
• ข้าวสาลี
• ถั่ว
• ลูกเดือย
• ข้าวฟ่าง

อีกทั้งยังได้รับการยกย่องจากผู้คนทั่วประเทศว่าเป็นเทพแห่งธุรกิจที่ที่ทำให้คนทำมาค้าขายนั้นเจริญรุ่งเรือง ดนบันดาลให้ความปลอดภัยแก่ครอบครัว การเดินทางและการบรรลุความปรารถนา บางความเชื่อกล่าวว่าเทพอุคาโนมิทามะลงมาประทับยังภูเขาอินาริเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ ปีค.ศ. 711 ในสมัยนาระ

ความหมายของสีและลวดลายบนหน้ากาก

ตามตำนานที่เล่ามาตั้งแต่สมัยโบราณนั้นเชื่อกันมากว่า white fox หรือสุนัขจิ้งจอกสีขาวมีหน้าที่ส่งสารให้แด่เทพเจ้า นี้คือสาเหตุที่หน้ากากจิ้งจอกที่ใช้ในการแสดงละครโนและพิธีต่างๆ ต่างๆจึงเป็นสีขาว รวมถึงหน้ากากจิ้งจอกที่จำหน่ายตามร้านค้าทั่วไปจะมีขายเฉพาะสีขาวเท่านั้น ส่วนสีอื่นๆ และลวดลายบนหน้ากากเป็นแค่สิ่งที่ตกแต่งขึ้นมาเพื่อความสวยงามไม่มีความหมายพิเศษใดๆ

หน้ากากจิ้งจอกญี่ปุ่นที่โด่งดังมากที่สุดนั้นก็คือ Paper mache fox mask ที่จำหน่ายตามทางผ่านของ Fushimi Inari Shrine ร้านขายของฝากของขวัญในพื้นที่และร้านค้าออนไลน์ Paper mache fox mask ผลิตมาจากกระดาษญี่ปุ่นแปะเป็นชั้นๆ จนได้รูปร่างหน้ากากจิ้งจอกบนโครงไม้ไผ่หรือไม้ทั่วไป

หลังจากนำไปตากแดดจนแห้งก็วาดลวดลายตกแต่งให้สวยงาม มีจำหน่ายตามทางผ่านขอ Fushimi Inari Shrine ร้านขายของที่ระลึกในพื้นที่และร้านค้าออนไลน์ ส่วนหน้ากากพลาสติกสามารถหาซื้อได้ตามร้านขายของเล่นในงานเทศกาลและร้านค้าออนไลน์ทั่วไป

ควรเก็บหน้ากากที่ไหน

ถ้าเกิดเป็นหน้ากากของเล่นพลาสติกก็สามารถเอาไปวางไว้ที่ไหนก็ได้ตามความสะดวกของเรา แต่หากเป็นหน้ากากที่ทำจากไม้, หน้ากาก Paper mache ที่ใช้ในพิธีรำบูชาเทพเจ้าก็ควรวางไว้ในสถานที่ที่เหมาะสม โดยทั่วไปจะประดับตกแต่งไว้ใกล้กับประตูหน้าบ้านทำให้เวลาเปิดประตูบ้านจะเห็นหน้ากากมองลงมาจากทางด้านหน้า

และยังมีผู้คนอีกมากมายชื่นชอบเอาหน้าหน้ากากมาประดับตกแต่งไว้ในห้องนั่งดูทีวีหรือห้องที่ทุกคนนั้นมาอยู่ด้วยกัน แต่สำคัญเลยคือหน้ากากต้องอยู่สูงกว่าระดับสายตาน การที่คนญี่ปุ่นนำหน้ากากจิ้งจอกมาประดับตกแต่งไว้ในบ้านมาจากความเชื่อว่าจะทำให้ผลผลิตทางการเกษตรอุดมสมบูรณ์ ค้าขายรุ่งเรือง ครอบครัวแคล้วคลาดปลอดภัยนั่นเอง

fox mask มีความเป็นมาที่น่าชื่นชมเป็นอย่างมากมายต่อชาวญี่ปุ่นเพราะนอกจากจะเป็นสัญลักษณ์ที่มีหน้าที่ส่งสารให้กับเทพอินาริ และหน้ากากพลาสติกยังเป็นสิ่งยอดฮิตของเด็กและวัยรุ่น คิดว่าถ้าได้ไปญี่ปุ่นก็อยากลองใส่กากจิ้งจอกไปเดินงานเทศกาลมากๆ เลยค่ะ หวังว่าเพื่อนๆ จะได้ประโยชน์และความเพลิดเพลินจากบทความนี้นะคะ