ต้นกำเนิดสีเขียว ที่มาของความเกี่ยวข้องกับ ‘ธรรมชาติ’

ต้นกำเนิดสีเขียว ประวัติศาสตร์ความเป็นมาของการเกี่ยวข้องระหว่าง สีเขียว และ ธรรมชาติ มีความเชื่อมากมายหลากหลายทฤษฎีเกี่ยวสีเขียว และส่วนมากมักจะพูดถึงในแนวเดียวกัน

ต้นกำเนิดสีเขียว กับความหมาย ‘ธรรมชาติ’

ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2513 กลุ่มฮิปปี้และนักเคลื่อนไหวกลุ่มหนึ่งรวมตัวกันในแวนคูเวอร์ ประเทศแคนาดาเพื่อหารือเรื่องแผนการทดลองนิวเคลียร์ที่วางแผนไว้บนเกาะ Amchitka ของอะแลสกา ในที่สุดพวกเขาก็ตกลงที่จะแล่นเรือไปยังพื้นที่ทดสอบและประท้วงต่อต้านการระเบิดด้วยตนเอง เมื่อสิ้นสุดการประชุม ประธานชูสองนิ้วขึ้นและตะโกนว่า “สันติภาพ!” หลังจากหยุดชั่วครู่หนึ่ง ผู้เข้าร่วมประชุมรุ่นเยาว์คนหนึ่งตอบด้วยประโยคที่เป็นอมตะว่า “เรามาทำให้ความสงบเป็นสีเขียวกันเถอะ” กลุ่มนี้รู้สึกประทับใจกับวลีที่พวกเขาตั้งชื่อเรือลำแรกของพวกเขาว่า Green Peace

ในช่วง 50 ปีที่ผ่านมา การขับเคลื่อนด้านสิ่งแวดล้อมมีพันธะใกล้ชิดกับสีเขียวจนแทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะเห็นโปสเตอร์สีเขียว ฉลาก หรือถุงรีไซเคิลโดยไม่ได้คิดถึงอนาคตของโลกของเรา แม้ว่าความเกี่ยวโยงนั้นเป็นผลจากวิกฤตที่เกิดขึ้นเมื่อเร็ว ๆ นี้ ต้นกำเนิดของมันก็ย้อนกลับมาในทางใดทางหนึ่ง เราได้ระบุสีเขียวกับธรรมชาติและกระบวนการต่าง ๆ เป็นเวลาหลายพันปี แท้จริงแล้ว คำว่า “สีเขียว” นั้นมาจากคำภาษาอินโด-ยูโรเปียนโปรโต-อินโด-ยูโรเปียนโบราณ ซึ่งแปลว่า “เติบโต”

สายพันธุ์มนุษย์ที่โผล่ออกมาในป่าเขียวขจีและทุ่งหญ้าสะวันนาของแอฟริกาเมื่อประมาณ 300,000 ปีก่อน มีพันธะทางชีวภาพพิเศษกับสีเขียว ดวงตาของเราอาจมีวิวัฒนาการมาโดยเฉพาะเพื่อให้เห็นคลอโรฟิลล์ในพืช ต่างจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมส่วนใหญ่ที่ตาบอดสีแดง-เขียว เราและไพรเมตอื่น ๆ พัฒนาเซลล์รูปกรวยที่สาม ตัวรับแสงเพิ่มเติมนี้ช่วยให้บรรพบุรุษของเรามองเห็นผลไม้สีแดงและสีเหลืองสุกบนฉากหลังของใบไม้สีเขียว และเพื่อแยกแยะใบไม้สีเขียวที่ต่างกันออกจากกัน ในสภาพแสงกลางวัน ดวงตาของมนุษย์มีความไวต่อสีเขียวมากกว่าสีอื่น ๆ

ด้วยการถือกำเนิดของการเกษตร เราเริ่มใช้สีเขียวเป็นสัญลักษณ์สำหรับธรรมชาติและกระบวนการของมัน นักโบราณคดีได้ค้นพบเมื่อเร็ว ๆ นี้พบว่ามีลูกปัดสีเขียวและจี้จำนวนมากเป็นพิเศษในลิแวนต์ ซึ่งมีอายุย้อนหลังไปถึง 10,000 ปี นักวิจัยเชื่อว่าวัตถุเหล่านี้ ซึ่งหลายชิ้นมาจากที่ไกลหลายร้อยไมล์ด้วยราคาสูง ได้รับการคัดเลือกเนื่องจากมีลักษณะคล้ายใบอ่อนและอาจถูกใช้โดยเกษตรกรยุคแรก ๆ เพื่อเรียกฝนหรือให้ปุ๋ยแก่พืชผล

ชาวอียิปต์โบราณซึ่งทำการเกษตรริมฝั่งแม่น้ำไนล์ตั้งแต่ประมาณ 8000 ปีก่อนคริสตศักราช ต่างก็ระบุพืชผลของพวกเขาด้วยสีเขียวเช่นเดียวกัน คำศัพท์ที่ใช้เรียกสีคือ wadj ซึ่งหมายถึง “ความรุ่งเรือง” และก้านดอกของต้นปาปิรัสเป็นตัวแทนในอักษรอียิปต์โบราณ จิตรกรชาวอียิปต์มักพรรณนาถึงเทพเจ้าแห่งการเกษตรของพวกเขา Osiris ซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบในการท่วมตลิ่งของแม่น้ำไนล์ เติมสารอาหารในดิน และผลักยอดสีเขียวอันแรกขึ้นไปในทุ่งนา – เป็นสิ่งมีชีวิตสีเขียวสดใส

‘ความคิดสีเขียว’

ผู้คนทั่วโลกติดต่อกับธรรมชาติผ่านวัสดุสีเขียว ตัวอย่างเช่น Jade ถูกใช้เพื่อสร้างวัตถุที่จะรับประกันการเก็บเกี่ยวที่ประสบผลสำเร็จ ชาวมายาจึงฝังผู้นำของพวกเขาด้วยหน้ากากหยกมรณะด้วยเหตุนี้อย่างแม่นยำ วัตถุชิ้นหนึ่งซึ่งสร้างขึ้นระหว่าง 660 และ 750 AD ในเม็กซิโกสมัยใหม่แสดงให้เห็นไม้บรรทัดที่ไม่รู้จักล้อมรอบด้วยสัญลักษณ์ของพืช ใบหน้าที่ข่มขู่ของเขาถูกขนาบด้วยดอกไม้สองดอก ผ้าโพกศีรษะของเขาพองตัวเป็นภูเขาสีเขียว และต้นข้าวโพดสองต้นชี้ไปยังอนาคต หน้ากากบอกเป็นนัยว่าผู้สวมใส่จะเติมความอุดมสมบูรณ์ให้กับโลก เช่นเดียวกับโอซิริส เพื่อให้มั่นใจว่าสิ่งมีชีวิตของเขาจะเจริญเติบโต

มีเพียงไม่กี่วัฒนธรรมที่เคารพธรรมชาติเช่นเดียวกับโลกอิสลาม มากกว่าหนึ่งสหัสวรรษก่อนการเคลื่อนไหวของสิ่งแวดล้อม อัลกุรอานได้สั่งสอนชาวมุสลิมให้ดูแลที่อยู่อาศัยของพวกเขา ด้วยถ้อยคำที่เฉียบแหลมเป็นพิเศษ มันอธิบายมนุษย์ว่าเป็นผู้พิทักษ์ชั่วคราวของระบบนิเวศ โดยแนะนำพวกเขาว่าอย่ารบกวนสมดุลอันละเอียดอ่อนของการสร้างสรรค์ด้วยการบริโภคที่มากเกินไปหรือการทำลายล้างโดยไม่จำเป็น ระหว่างศตวรรษที่ 8 ถึง 13 นักปรัชญาและนักวิทยาศาสตร์อิสลามได้เขียนบทความเกี่ยวกับการเกษตรแบบยั่งยืน มลพิษ และการอนุรักษ์สัตว์ป่า และรวบรวมกฎหมายสิทธิสัตว์

ไม่น่าแปลกใจเลยที่ชาวมุสลิมชอบสีเขียว มูฮัมหมัดคิดว่ามันเป็นสีที่สวยงามที่สุด คล้ายกับโอเอซิสที่มองเห็นได้ในทะเลทรายตะวันออกกลางที่มีสีน้ำตาลเป็นส่วนใหญ่ มีคนกล่าวไว้ว่า “สามสิ่งในโลกนี้ขจัดความโศกเศร้า” เขากล่าว “น้ำ ความเขียวขจี และใบหน้าที่สวยงาม” คัมภีร์อัลกุรอานได้พรรณนาถึงสวรรค์ว่าเป็นสวนที่เขียวชอุ่มและได้รับการชลประทานอย่างดี ล้อมรอบด้วยสวนผลไม้ที่เขียวขจีเหนือธรรมชาติ ข้อความนี้ใช้คำคุณศัพท์เฉพาะเพื่อแสดงถึงเฉดสีพิเศษ: madhamatan เป็นคำเดียวในโองการที่สั้นที่สุดของอัลกุรอาน

สังคมตะวันตกใช้เวลานานกว่าจะโอบรับความงามของธรรมชาติ และด้วยการขยายสีเขียว แต่ในช่วงครึ่งหลังของยุคกลาง นักเขียนชาวยุโรปได้ผสมสีเข้ากับศรัทธาที่ค้นพบใหม่ของพวกเขาในภูมิประเทศ โดยเชื่อมโยงกับความอุดมสมบูรณ์ การเติบโต ฤดูใบไม้ผลิ ความหวัง และความปิติยินดี ในข้อความจากศตวรรษที่ 15 ฌอง คูร์ตัวส์ ผู้ประกาศข่าวชาวฝรั่งเศสไม่สามารถมีความกระตือรือร้นต่อสีของคลอโรฟิลล์ได้: “ไม่มีสิ่งใดในโลกที่น่ารื่นรมย์ไปกว่าความเขียวขจีของท้องทุ่งอันสวยงามที่บานสะพรั่ง ต้นไม้ใบกว้างที่ปกคลุมไปด้วยใบไม้ ริมฝั่งแม่น้ำที่นกนางแอ่นมาอาบน้ำ หินที่มีสีเขียวเหมือนมรกตล้ำค่า” เขาเขียน “อะไรที่ทำให้เดือนเมษายนและพฤษภาคมเป็นเดือนที่น่ารื่นรมย์ที่สุดของปี มันคือความเขียวขจีของทุ่งนาที่ทำให้นกน้อยร้องเพลงสรรเสริญฤดูใบไม้ผลิและการตกแต่งที่เขียวชอุ่มของเกย์”

ก่อนสิ้นสุดศตวรรษที่ 17 กวีชาวอังกฤษเริ่มตระหนักว่า พื้นที่สีเขียวสามารถบำบัดรักษาได้ ดังที่เราทำในทุกวันนี้ กวีนิพนธ์อันเป็นที่รักของ Andrew Marvell เรื่อง The Garden เป็นเพลงสวดเกี่ยวกับความสามารถในการบำบัดของสี เขาเขียนว่า “ไม่เคยเห็นสีขาวและสีแดงที่น่ารักเท่าสีเขียวที่น่ารักนี้มาก่อน” เขาเขียน Marvell อธิบายต่อไปว่าสวนในจินตนาการของเขาเป็นสถานที่แห่งความสงบสุขและการหลบหนี ซึ่งสามารถแทนที่ความกังวลทางโลกของเราด้วย “ความคิดสีเขียวในร่มเงาสีเขียว”

เริ่มต้นใหม่?

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในตอนนี้ เมื่อ COP26 เกิดขึ้นในกลาสโกว์ “ความคิดที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม” ส่วนใหญ่ของเรานั้นเสียไปเพราะความกลัวว่าจะเกิดภัยพิบัติทางนิเวศ นับตั้งแต่การประชุมที่คึกคักในแวนคูเวอร์เมื่อต้นปี 2513 สีได้กลายเป็นฉลากอย่างเป็นทางการของการเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อม ขณะนี้มีพรรค “สีเขียว” ที่เป็นที่รู้จักมากกว่าร้อยพรรคทั่วโลก ซึ่งได้ร่วมกันเปลี่ยนสีให้เป็นอุดมการณ์ที่กำหนดไว้ในสมัยของเรา เทียบได้กับ “อนุรักษ์นิยม” “สังคมนิยม” หรือ “เสรีนิยม” ในบางวิธี สีเขียวไม่ได้เป็นเพียงสีสันอีกต่อไป มันได้กลายเป็นวาระทางการเมืองวิถีชีวิต

บุคคลสำคัญทางวัฒนธรรมเป็นผู้นำการเคลื่อนไหวนี้ตั้งแต่เริ่มต้น ศิลปินโจเซฟ บอยส์ช่วยก่อตั้ง “พรรคสีเขียว” ระดับชาติแห่งแรกของโลกที่เสียชีวิต Grünen ในเยอรมนีในเดือนมกราคม พ.ศ. 2523 และมีบทบาทสำคัญในการทำให้โลกเขียวขจี โดยปลูกต้นโอ๊ก 7 พันต้นรอบเมือง ‘คัสเซิล’ ของเยอรมนีตั้งแต่ปี พ.ศ. 2525 ศิลปิน David Nash ใช้เวลาสี่ทศวรรษที่ผ่านมาในการสร้างประติมากรรมจากพืชในนอร์ทเวลส์ Ash Dome พื้นที่หลังคาโค้งทรงกลมที่สร้างจากต้นแอช 22 ต้น ที่ได้รับการฝึกฝนมาอย่างดี เติบโตมาตั้งแต่ปี 1977 ตอนแรกนึกว่าเป็นการมองโลกในแง่ดีต่อระบบนิเวศ “เรากำลังฆ่าโลก” แนชเล่า “แอชโดมเป็นความมุ่งมั่นในระยะยาว เป็นการกระทำแห่งศรัทธา”

ไม่ใช่ทุกคนที่มีความหวัง ในช่วงท้ายปี 1990 และต้นทศวรรษ 2000 ศิลปินชาว ‘ไอซ์แลนด์-เดนมาร์ก’ Olafur Eliasson ได้ปล่อยยูเรนีนจำนวนมาก (สีย้อมเรืองแสงสีเหลือง-เขียว) ลงในแหล่งน้ำทั่วโลกโดยไม่มีการเตือนล่วงหน้า ทำให้แม่น้ำและลำธารกลายเป็นสีเขียวขุ่น Green River ถูกตีความอย่างกว้างขวางผ่านเลนส์ทางนิเวศวิทยา นักวิจารณ์อดไม่ได้ที่จะนึกถึงขยะนับล้านตันที่ไหลลงสู่น่านน้ำโลกทุกวัน สีของมันเป็นพาดพิงถึงแหล่งที่อยู่อาศัยอันเขียวขจีที่พวกเขาก่อมลพิษ

ศิลปินคนอื่น ๆ ได้รับแรงบันดาลใจจากความงดงามของธรรมชาติอย่างที่บรรพบุรุษของพวกเขาเคยเป็นมาก่อน ในช่วงบั้นปลายชีวิต Howard Hodgkin ได้ใส่พู่กันหนา ๆ หนึ่งสีด้วยสีเขียวมรกต จากนั้นในการเคลื่อนไหวอย่างกล้าหาญ ศิลปินคนอื่น ๆ ได้แรงผลักดันมาจากความงดงามของธรรมชาติอย่างที่บรรพบุรุษของพวกเขาเคยเป็นมาก่อน ในช่วงบั้นปลายชีวิต Howard Hodgkin ได้ใส่พู่กันหนา ๆ หนึ่งสีด้วยสีเขียวมรกต จากนั้นในการเคลื่อนไหวอย่างกล้าหาญ

ในขณะที่อนาคตของโลกของเรายังคงไม่แน่นอน นักวิทยาศาสตร์หลายคนเชื่อว่าใบไม้และเม็ดสีเขียวมหัศจรรย์ที่แฝงตัวอยู่ภายในนั้นจะพิสูจน์ได้ว่าเป็นอาวุธชี้ขาดในการต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของเรา นี่คือสิ่งที่ควรจะเป็น อย่างไรก็ตาม สำหรับชาวนายุคแรก ๆ ที่มองหาหน่อที่จะงอกออกมาจากดิน สำหรับชาวมุสลิมที่อาศัยอยู่ในทะเลทรายที่ฝันถึงสรวงสวรรค์ และสำหรับนักเคลื่อนไหวในยุคปัจจุบันที่มุ่งมั่นที่จะทำให้เกิดอนาคตที่ยั่งยืน สีเขียวคือสีแห่งความหวัง หวังว่าหลังจากฤดูหนาวอันหนาวเหน็บหรือฤดูร้อนที่แห้งแล้ง การมาถึงของคลอโรฟิลล์จะเป็นการประกาศการเริ่มต้นครั้งใหม่